بازاریابی شبکه ای (نت ورک مارکتینگ ) روشی برای عرضه محصولات است که در آن تولید کننده به جای استفاده از پخش کننده ها که معمولاً حق کمیسیون بالایی برای عرضه محصولات دریافت می کنند، از طریق مشتریان خود و به صورت تبلیغ کلامی اقدام به عرضه و فروش محصولات خود می کند. در این روش معمولاً ۸۰درصد مبلغی که به عنوان کمیسیون به پخش کننده داده می شود، بین تولیدکننده و مشتری تقسیم می شود. در این روش مشتری، هم به تولیدکننده در فروش کمک می کند و هم منفعتی برای خود به دست می آورد که این منفعت می تواند به صورت یکسری تسهیلات خاص یا مبلغی معین به عنوان پاداش نقدی (پورسانت) باشد.
از آنجا که شرکت های هرمی سابق باعث ایجاد سابقه بد ذهنی در اغلب افراد می شود ابتدا لازم می دانیم به بیان چند تفاوت اساسی بین شکل جدید بازاریابی شبکه ای (چند سطحی) با شرکت های هرمی سابق نظیر «گلدکوئست» بپردازیم:
۱- قانونی بودن
۲- وجود کالا
۳- در شبکه های هرمی اگر تعادل در یک شاخه حفظ نشود کل شاخه متضرر می شود. بدین خاطر اعضاء شاخه مجبورند، دقت بفرمایید ، مجبورند به هر شیوه ای متوسل شده تا عضو تازه ای را جذب نمایند. اما در بازاریابی
شبکه ای افراد مختارند برای خود زیر مجموعه بیاورند.
۴- در شرکت های هرمی پرداخت حق عضویت اجباری است اما در بازاریابی شبکه ای عضویت رایگان است.
۵- در شرکتهای هرمی فرد در راس هرم از سود تمام
نسل های مجموعه خود منتفع می شود اما در بازاریابی
شبکه ای به گفته طراحان ، پلن درآمدی این موضوع در ۵ یا ۶ نسل محدود می شود.
۶- در شرکت های هرمی این امکان وجود نداشت که فردی که در سطوح پایین تر قرار دارد، درآمد بیشتری از
بالا دستی های خود داشته باشد، اما بر اساس پلن درآمدی در بازاریابی شبکه ای این امکان به افراد داده شده است.
۷- شرکت های هرمی باعث وارد آ مدن لطماتی به اقتصاد و جامعه می شد، اما فعالیت بازاریابی شبکه ای خدمتی بزرگ به جامعه و اقتصاد کشور در شرایط کنونی است چرا که مفاهیمی مانند ایجاد اشتغال، رونق تولید داخلی، ثروت آفرینی، حذف واسطه ها و هزینه های اضافه ناشی از نگهداری کالا، حمل و نقل و … از جمله اهداف ترویج بازاریابی شبکه ای محسوب می شود.
۸- در بازاریابی شبکه ای درآمد به دست آمده بیش از آن که وابسته به تعداد افراد هر گروه باشد،به میزان فروشی است که هر گروه در قالب یک فعالیت مستمر و تیمی به آن دست پیدا می کند.
۹- سود شرکت هایی که از بازاریابی شبکه ای قانونی استفاده می کنند، فقط از راه فروش کالایا خدمات است.
در توضیح بیشتر باید گفت در واقع علت استحقاق یک بالاسری جهت دریافت پورسانت از فروش زیر مجموعه خود، حمایت و آموزش مستمر آن هاست و …
حجت الاسلام سید حسن موسوی خراسانی، نماینده ولی فقیه و امام جمعه آباده با ارجاع سوال به مراجع عظام تقلید پاسخ های زیر را ارائه نمودند :
پاسخ مقام معظم رهبری :
به طور کلى بازاریابى شبکهاى صورت شرعی ندارد؛ و این قبیل موارد باید بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای محترم نگهبان باشد؛ و در صورت نبود قانون هم لازم است از طریق مجاری قانونی اقدام شود.
پاسخ آیت ا… مکارم شیرازی :
تنها در صورتی که بازاریابی به صورت شبکه ای و زیر مجموعه ای نباشد و سود حاصله فقط به بازاریاب اول تعلق گیرد اشکالی ندارد و غیر آن اشکال دارد. البته ممکن است در طرح های جدید، بعضی از اشکالات این کار برطرف شده باشد ولی هنوز اشکال اصلی که استفاده بازاریاب های بالواسطه می باشد و نوعی «اکل مال به باطل» است وجود دارد.
حامد دهقانی